Οι Αρχάνες είναι μία γραφική αγροτική κωμόπολη του Νομού Ηρακλείου με ιστορία 5000 χρόνων, χτισμένη σε μία κατάφυτη περιοχή 16 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης του Ηρακλείου, στους πρόποδες του όρους Γιούχτας. Το πέρασμα του χρόνου δεν αλλοίωσε την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της κωμόπολης των Αρχανών και μάλιστα, χάρη στην υποδειγματική της ανάπλαση, απέσπασε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Ανάπλασης Χωριού.

 Η φιλόξενη πόλη των Αρχανών σας περιμένει να ανακαλύψετε την σπουδαία πολιτιστική της κληρονομιά, να χαρείτε τις ομορφιές της και φυσικά να απολαύσετε αυθεντικές Κρητικές γεύσεις. Η επίσκεψή σας και η διαμονή σας στον ξεχωριστό αυτό τόπο θα είναι μία εμπειρία που θα σας μείνει αξέχαστη!

Ο δρόμος που οδηγεί από την πλατεία στην έξοδο των Αρχανών

Ιστορικά στοιχεία

To τοπωνύμιο Αρχάνες φαίνεται ότι είναι νεότερος τύπος της αρχαίας πόλης Αχάρνα, όπου βρισκόταν τέμενος προς τιμήν του θεού Άρχου (ή ήρωα), τον οποίο τιμούσαν οι Κνώσιοι και οι Τυλίσιοι , σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στο Άργος και χρονολογείται στα 450 π.Χ. Η ύπαρξη αρχαίας πόλης στη θέση των σημερινών Αχαρνών επιβεβαιώνεται και από τις ανασκαφές που έγιναν το 1957, το 1964 και τα επόμενα χρόνια. Μέσα στην κωμόπολη ανακαλύφθηκε ανάκτορο της Υστερομινωικής Εποχής με βωμούς αμφίκοιλους και τοιχογραφικό διάκοσμο (Κρητ. Χρον. ΙΑ΄, 329, ΙΗ΄, 282). Επίσης, στη θέση Φουρνί βρέθηκε εκτεταμένη μινωική νεκρόπολη και σε τάφο βασιλέα βρέθηκαν πολύτιμα κτερίσματα, δακτυλίδια, σφραγίδες και άλλα. Όλα αυτά πιστοποιούν την ύπαρξη σπουδαίας μινωικής πόλης στο χώρο των σημερινών Αρχανών.

Η παλαιότερη μνεία του ονόματος του οικισμού βρίσκεται σε συμβόλαιο του 1271: Leonardus Blanco habitator in casali Pano Archani, Albertus de vito habitator in Pano Archanne (A. Lombardo, Docymenti della colonia Veneziana di Creta, Torino, p. 120-162). Την εποχή εκείνη αποτελούνται από μεμονωμένες συνοικίες: Arcanes Petrea με 151 κατ. και Arcanes Abramochori με 361 κατ. το 1583 (Καστροφύλακας, Κ 101).

Η κωμόπολη έχει ωραίες οικοδομές από την εποχή της Τουρκοκρατίας, των οποίων η ωραιότερη ήταν του Μουσταφά Ναΐλη πασά, με σιντριβάνια και κήπους. Στη βόρεια πλευρά της κοιλάδας είναι το φαράγγι Παραδείσι. Οι Τούρκοι την ονόμαζαν Ακάρ Σουλάρ Νταγ (βουνό των τρεχάμενων νερών).Εντός του ιδίου φαραγγιού βρίσκεται και πηγή της οποίας τα νερά διοχέτευσε το 1628 ο Μοροζίνι στο Ηράκλειο. Η πηγή σήμερα αποξηράνθηκε εξαιτίας γεωτρήσεων που έγινε στην περιοχή.

Στην τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας, η κωμόπολη των Αρχανών έγινε στόχος των Τούρκων, επειδή ήταν προμαχώνας και στρατόπεδο των Χριστιανών. Το 1897 έγινε στις Αρχάνες παγκρήτια συνέλευση. Στην περιοχή διεξήχθησαν αιματηρές μάχες. Το τάγμα επιλέκτων Κρητών με αρχηγό τον Ιωάννη Νταφώτη με τη βοήθεια των κατοίκων απέκρουσε τις ορδές των Τούρκων, σώζοντας την κωμόπολη.

 Η πρόσβαση γίνεται μέσα από τις Κάτω Αρχάνες, όπου υπάρχουν πινακίδες. Στο λόφο του Φουρνιού υπάρχει ένα μικρό δασάκι, το οποίο είναι τεχνητό. Παρόλο που είναι τεχνητό, είναι πραγματικά πανέμορφο και αξίζει να κάνετε μια εκδρομή ως εκεί. Στο δασάκι υπάρχουν πολλά πεύκα και κυπαρίσια, που ξεπροβάλουν ανάμεσα από μεγάλους βράχους. Το δασάκι στο Φουρνί είναι ιδανικό για πεζοπορία, ενώ οι πολλές διαδρομές μέσα αυτό το έχουν κάνει αγαπητό σε ποδηλάτες mountain bike.

Στο Φουρνί υπάρχει ένα όμορφο πέτρινο θεατράκι, από όπου η θέα στις απέναντι Αρχάνες, αλλά και στη Ντία είναι εκπληκτική. Λίγο παραπέρα από το θεατράκι βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του προμινωϊκού νεκροταφείου (2400πΧ-2200πΧ), το οποίο μάλιστα είναι το μεγαλύτερο προϊστορικό νεκροταφείο του Αιγαίου. Στο Φουρνί εξακολουθούν να πραγματοποιούνται ανασκαφές, οι οποίες έχουν φέρει πολλαπλά σημαντικότατα ευρήματα από τάφους.


Τα αντικείμενα που βρέθηκαν μαρτυρούν ότι οι Αρχάνες είχαν σχέσεις με το Αιγαίο, την Αίγυπτο και την Ανατολή. Το σημαντικότερο, ίσως, εύρημα είναι η ασύλητη σαρκοφάγος της «βασίλισσας», όπου βρέθηκαν αμύθητης αξίας κοσμήματά (πάνω από 140) και άλλα αντικείμενα που θα έπαιρνε μαζί της στον άλλο κόσμο, αλλά και υπολείματα από τη θυσία ενός βοδιού και ενός αλόγου. Πολλά από τα ευρήματα εκτίθενται στο μουσείο των Αρχανών, αλλά του Ηρακλείου Στα μέσα του προηγούμενου αιώνα, το Φουρνί ήταν μια ξερή βουνοκορφή με βράχια, που ανήκε στην κοινότητα των Κάτω Αρχανών.

 Το Κνωσανό Φαράγγι (ή φαράγγι της Αγ. Ειρήνης) αποτελεί φυσική συνέχεια του όρους του Γιούχτα με συνολικό μήκος διαδρομής 5,7 χλμ.. Εκτείνεται νότια των Αρχανών (Άγιος Μάμας), διατρέχει τον οικισμό των Αρχανών στη θέση Κάτω Μύλος, όπου αρχίζει το κομμάτι που είναι γνωστό ως Συλαμιανό φαράγγι. Το κομμάτι αυτό είναι πανέμορφο με λείους κουφωτούς βράχους και τεράστια πλατάνια, και είναι πολύ εύκολα προσβάσιμο με αυτοκίνητο, καθώς ο δρόμος περνάει μέσα από αυτό.

 Στη συνέχεια το φαράγγι διέρχεται από την περιοχή Μυριστή, όπου υπάρχει ο βιολογικός σταθμός των Αρχανών, κάτω από τον Γιούχτα, και συνεχίζει (παράλληλα με τον δρόμο Σύλλαμος - Αρχάνες) μέχρι την πανέμορφη Καρυδακιανή υδατογέφυρα. Δίπλα στην υδατογέφυρα υπάρχει η ερειπωμένη εκκλησία της Παναγίας της Καρδιώτισσας, ανάμεσα σε ψηλά κυπαρίσσια.

 Πιο κάτω, η πορεία του συναντά (ο δρόμος δεν περνάει πλέον παράλληλα με το φαράγγι) τη μοναδική υδατογέφυρα της Αγίας Ειρήνης στα Σπήλια και συνεχίζει βόρεια περνώντας από την Κνωσό. Το διασχίζει ο χείμαρρος Καίρατος ή Κατσαμπάς, ο οποίος περνώντας από την Αγία Ειρήνη και την Κνωσό καταλήγει στη θάλασσα, στην περιοχή Κατσαμπά. Η περιοχή του φαραγγιού, η οποία ονομάζεται και Παράδεισος, έχει χαρακτηριστεί ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000.

 Η ποικιλότητα των ειδών χλωρίδας στην περιοχή είναι μικρή, λόγω της ύπαρξης σκίασης από τα κυριαρχούντα είδη που είναι το πλατάνι και ο βάτος. Συνολικά στο φαράγγι εμφανίζονται μέχρι τώρα 120 είδη φυτών από τα οποία τα 40 απαντώνται στις κοίτες των ποταμών και τα υπόλοιπα στα πρανή. Ενδημικά είδη εμφανίζονται μόνο στα πρανή των φαραγγιών όπου υπάρχουν 11, από τα οποία τα 2 είναι σπάνια και τα 9 κοινά ενδημικά της Κρήτης. Τα σπάνια είδη είναι η καμπανούλα, Campanula tubulosa, που φυτρώνει στη δυτική Κρήτη και η Νεπέτα, Nepeta melissifolia, που είναι ενδημικό της Κρήτης και της Μήλου και συναντάται σε μικρούς πληθυσμούς.

 Την Κυριακή 3 Απριλίου 2016 οι Περιφέρεια Κρήτης- Δήμος Αρχανών Αστερουσίων- Σύλλογος Μαραθωνοδρόμων Κρήτης- Όμιλος Υπεραποστάσεων Κρήτης διοργανώνουμε τον 3ο δρόμο στα μονοπάτια της Κνωσού και του Γιούχτα 18,500 χλμ.& αγώνα 1.000μ. ένας ημιορεινός αγώνας ξεκινώντας από τις αρχαιότητες της Κνωσού ανεβαίνει από το μινωικό μονοπάτι στο ιερό βουνό Γιούχτας και τερματίζει στις Αρχάνες. 

Ο αγώνας αυτός είναι στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα βουνού εφήβων- νέων της Salomon.

Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδω